De stilte en communicatie: van retoriek naar levenskunst

Verhaal tijdens het Communicatie Festival op 18 februari 2016

De stilte en de werkelijkheid als geheel

‘Taal is de nauwe poort die toegang geeft tot de werkelijkheid als geheel’, aldus mijn leermeester de Franse filosoof Paul Ricoeur. Onder en voorbij de taal is dus nog heel wat te beleven, want maar 20% van alle communicatie gaat via taal en woorden. Daar voorbij is er lichaamstaal, de mimiek, gebaren, aura-uitstraling, energetische velden, morfogenetische velden, kwantumvelden enzovoort en zo verder. En de stilte en alles waar zij voor staat kan helpen om die grotere werkelijkheid te ontdekken. Ik geef zelf cursussen in de retoriek, het spreken in het openbaar, en ik gebruik graag de stilte om voorbij de retoriek in de veel meer omvattende wereld van de retorica te komen. Retoriek, sommigen noemen het ook wel welsprekendheid, is voor mij op zich al een kunst voorbij de holle frasen. Want wat het tot kunst maakt, is niet zozeer de taal, maar de verbinding van de spreker met zichzelf, met zijn of haar bronnen en met zijn of haar publiek. In die verbinding gaat er energie stromen tussen spreker en publiek die niet meer in taal te vangen is en waarin betekenis ontvangen net even belangrijker is dan betekenis uitzenden. Als dat gebeurt, komen we in de grotere werkelijkheid van de retorica, (zelf)bewustzijn en levenskunst terecht. Daar staat het onderzoek voorbij de eigen grenzen, het out of the box denken, de bewustwording centraal en worden zender en ontvanger samen boven zichzelf uitgetild naar die grotere werkelijkheid van ‘samen’. Op deze manier wordt communicatie een echte uitwisseling, die voor mij in de buurt komt van de levenskunst. En daarbij is luisteren de basisvaardigheid die al het andere mogelijk maakt. De marketing van de toekomst.

Luisteren voorbij de eigen grenzen

Verbinding dus, daar draait het om. Om die verbinding te faciliteren, moet je goed kunnen luisteren. Dat voelt als de controle uit handen geven, je ego heeft het niet meer alleen voor het zeggen, de ander die binnen komt in je ‘zelf’ spreekt ook een woordje mee. Inderdaad, elke lezing wordt op deze manier een avontuur. Of de verbinding lukt is altijd weer de vraag, successen uit het verleden bieden namelijk geen garantie voor de toekomst. Wat wel helpt is om als spreker eerst maar eens zelf te gaan luisteren.

Luisteren naar jezelf, de psychologie. Je kunt je bewustzijn zien als een samenspel tussen een betekenis ontvangend zelf en een betekenis gevend ego. Is dat een harmonieus samenspel of zijn er allemaal spanningen. Staan al je chakra’s of bewustzijnslagen open, zijn ze met elkaar verbonden en scheppen ze levensenergie? Of voel je blokkades die je remmen of zelfs verlammen bij alles wat je doet? Luisteren naar je lijf, luisteren naar je intuïtie, luisteren naar je diepste verlangens, … Altijd zijn er wel ergens blokkades en tegenkrachten werkzaam en die kun je met aandacht vanuit je ‘zelf’ oppikken en met je ‘ego’ met liefde omarmen. Zo worden misschien wel heel diepe wonden worden geheeld, waardoor je al wat liever voor jezelf wordt, meer een eenheid van lichaam en geest, meer verbonden met je hele wezen, meer verbonden met de ander.

Luisteren naar je bronnen, de filosofie. Je kunt die bronnen op verschillende manieren interpreteren. Hoe doe je dat zelf, wat raakt je en waarom. En als je nu eens een ander model zou gebruiken zouden er dan niet heel andere betekenissen uit diezelfde bronnen oprijzen? Zo wordt ook het interpreteren van je bronnen een avontuur dat nooit ophoudt en je elke keer weer nieuwe inzichten aanreikt, waar je heel blij van wordt en je niets liever wilt dan het te delen met een publiek. Het ‘zelf’ ontvangt zoveel, het ego kan er maar een klein deel van doorgeven, maar het doorgeven op zich is al van wezenlijk belang. En zo worden ook in de filosofie, het interpreteren van bronnen, zelf en ego op een harmonieuze manier met elkaar verbonden. De bestudering van je bronnen is enorm verrijkend. Je wordt er een ander mens van, want je komt er anders uit dan dat je erin gegaan bent.

Luisteren naar je publiek. Misschien vinden jullie de boodschap die ik uit mijn bronnen heb gehaald – luisteren als nieuwe basis voor de marketing van de toekomst – wel helemaal niet zo tof en hebben jullie er weerstand tegen. Om dat van te voren goed in te schatten is best wel moeilijk, zeker als je je publiek niet kent. Weer studeren dus, websites bekijken, Facebook groepen, en dan nog is succes niet verzekerd. Want in het moment zelf kan het allemaal weer anders aanvoelen en ook daar moet in je geest als spreker ruimte voor zijn. Maar het zelfvertrouwen dat je als geaard persoon hebt ontwikkeld en het belang dat je hecht aan je boodschap laat je niet zo maar gaan. En dan komt het er op aan om met respect voor alle mogelijke weerstanden toch je boodschap op een liefdevolle manier te delen. Een preek is namelijk pas af als hij gehouden is.

Heel veel luisteren dus, daarmee vergeleken is het delen dat je op een podium doet maar heel gering. Voor mij neemt de voorbereiding van een lezing 90% tot 95% van de tijd in beslag, de performance zelf 5 tot 10%. De leidende gedachte daarbij is: hoe kan ik verwachten dat mijn publiek door mijn woorden wordt geraakt, als ik niet zelf eerst geraakt ben door wat ik met hen wil delen? En het criterium voor een goede lezing is voor mij dan ook dat je er anders uitkomt dan dat je erin ging. Dan is er echt iets gebeurd.

Verbinding en de marketing van de toekomst

Allemaal mooi en aardig hoor ik je denken, maar hoe houd ik hiermee met mijn bedrijf het hoofd boven water? In de marketing van de toekomst gaat het volgens mij om meer dan mijn ego, met alleen maar zenden komen we er niet. Het gaat om ‘samen’, om kwaliteit, om creativiteit. De tijd van de massaproductie is sowieso voorbij. We zullen onze producten en diensten dan ook steeds gedifferentieerder, aangepast aan steeds kleinere groepen, misschien wel individuen moeten aanbieden. Luisteren dus, heel goed luisteren. Hoe harder we blaten over kwaliteit en samen, hoe eerder de potentiële klant zich van ons afkeert, hij vertrouwt het niet. Stop met blaten en ga gewoon voor kwaliteit. Kleinschalig, zonder concessies, voortdurend lerend vanuit eigen ervaring en vanuit de nieuwe inzichten die je van anderen ontvangt. En weet je wat er dan gebeurt? Dat gaat rond zoemen, ze gaan het over je hebben, als je zus en zo dan moet je bij die en die zijn. Anderen gaan je promoten en jij kunt stil zijn en gewoon je ding blijven doen. Steeds meer, steeds beter, met steeds meer mensen, die zich gezien, gekend en begrepen voelen, zelf ook gaan groeien qua inzicht en vaardigheid en daar heel blij van worden. Het scheelt je niet alleen een groot en kostbaar promotie budget, maar het brengt je ook nog ver voorbij de grenzen van je eigen beperkte werkelijkheid. Marketing als levenskunst, is dat geen mooie gedachte? Wat gaan we toch een mooie toekomst tegemoet! Ik zou zeggen veel plezier in die oneindig grote werkelijkheid in en voorbij de taal. Veel plezier bij het luisteren naar al die verhalen die we daar vandaag over gaan horen. En hoor wat er tussen de regels, voorbij de taal, in de diepten van jouw ziel mee resoneert met jouw eigen melodie en neurie dan maar mee. Luisterend zingen, echte verbinding, heeeeel bijzonder.

Dank je wel voor je welwillend luisterende oor.