16 januari, 2022

Thema: over Bijbelse bruiloftssymboliek en grenzen

Bijbellezingen: Jesaja 62, 1-5 en Johannes 2, 1-11

Overdenking.

Het bruiloftsfeest als metafoor

De intieme relatie tussen bruid en bruidegom en het bruiloftsfeest is een geliefd beeld in de Bijbel, zowel in het Oude als in het Nieuwe Testament, zoals ook weer blijkt uit onze lezingen van vanmorgen. God is dan in het oude verbond de bruidegom en het volk Israël de bruid, en in de nieuwe bedeling is Jezus eerst degene die op het bruiloftsfeest in Kana water in wijn verandert en wordt uiteindelijk de bruidegom en de gemeente zijn bruid. Waarom is dat eigenlijk en wat wordt er mee uitgedrukt? Ik bedoel waarom is een beeld uit de intieme man-vrouw relatie, die vooral wordt bepaald door de seksualiteit nou zo typerend voor de geloofsrelatie van God met zijn volk of Christus met zijn gemeente, waarin seksualiteit helemaal geen rol speelt? En verder wordt de heel erg exclusieve sfeer van de intimiteit, die je maar met één persoon echt deelt, in het gebruik van dit beeld min of meer in de openbaarheid gegooid, die helemaal niet zo intiem is. Wat zijn hiervoor de dieper liggende gronden, wat wordt er nu echt bedoeld? Het lijkt me  een actueel thema in de huidige commotie rond seksueel geweld en grensoverschrijdend gedrag.

Man en vrouw

‘God schiep de mens als zijn evenbeeld, […] mannelijk en vrouwelijk schiep hij de mensen.’ Zo staat het in het scheppingsverhaal. Twee tegenpolen, die elkaar naar het leven staan of juist twee kanten van eenzelfde medaille die elkaar aanvullen en verrijken? De meningen zijn daarover verschillend en in elk huwelijk werkt het weer anders. Wat wel duidelijk is, is dat het hier gaat om twee verschillende, gescheiden wezens. Gelijkwaardig, voor God van evenveel waarde, maar niet gelijk. Mannen zijn nu eenmaal anders dan vrouwen en omgekeerd en beiden hebben hun geheel eigen manier van in het leven staan, hun eigen behoeftes, hun eigen manier om de dingen aan te pakken. Daadkracht versus zorgzaamheid, hoogdravend idealisme versus nuchtere realiteitszin, zelf oplossingen bedenken en uitwerken versus gezamenlijk denkrichtingen ontwikkelen waarin oplossingen vanzelf opdoemen, nieuw leven verwekken, nieuw leven baren. Nou ja zo maar een paar verschillen tussen mannelijke en vrouwelijke manieren van omgaan met de feiten, die nogal eens in het oog springen en die op zichzelf allemaal heel waardevol zijn. Trouwens de verdeling tussen mannelijke en vrouwelijke eigenschappen verschillen ook nog weer per individu, zoals vaak blijkt in homoseksuele relaties. Maar goed, als God mij als man geschapen heeft, waarom zou ik dan niet proberen op en top man te zijn. En als God jou als vrouw geschapen heeft waarom zou je dan niet proberen op en top vrouw te zijn. En hoe meer we dat allebei doen des te duidelijker wordt het dat we van elkaar verschillen, dat we anders zijn dan de ander. En nog belangrijker, dat juist het feit dat we zo van elkaar verschillen onze gezamenlijke slagkracht veel groter maakt.

Nergens blijken die verschillen natuurlijk sterker dan in een huwelijk en in de seksualiteit, die juist alleen maar mogelijk wordt gemaakt door die verschillen tussen man en vrouw. Hun vereniging levert zelfs nieuw leven op. Als de tegenpolen, zich bewust van hun eigenheid en anders zijn, zich met elkaar verenigen, dan worden kloven overbrugd, wordt angst veranderd in vertrouwen en gebeuren er mooie dingen. Zo wordt het huwelijk dus een soort van model voor hoe je met eigenwaarde en respect kunt omgaan met je medemens die heel anders is dan jij, maar met wie je wel een betekenisvolle en creatieve band kunt opbouwen. En dat heel dicht bij huis. En dit model reikt ook nog eens heel ver: het gaat er niet alleen om mannelijk en vrouwelijk, maar ook om andere te overbruggen tegenpolen als materie en geest, biologie en spiritualiteit, ik-gerichtheid en respectvolle verbinding. En het geldt voor ons allemaal, ongeacht geloof, cultuur, nationaliteit, seksuele geaardheid of huidskleur! Ook daarin kun je beantwoorden aan hoe je geschapen bent en in je vel zit om vervolgens kloven en tegenstellingen te gaan overbruggen.

Wat zou de wereld er anders gaan uitzien als we die creatieve verbinding van de tegenpolen  allemaal, wereldwijd en wel heel dicht bij huis in ons eigen huwelijk eens met liefde gingen uitproberen! We hebben het zelfs in eigen hand, niemand die ons hier dwingende regels kan opleggen. En het mooiste is nog wel: ieder plukt zelf de vruchten van het eigen groeiproces in de intieme relatiesfeer en daardoor ook ver daarbuiten.

Kennen, herkennen, bekennen

Okay, dat is al een goede reden om de intieme man vrouw relatie als model van zinvol samenleven te hanteren. Maar daarbij gaat het om twee mensen en nog niet om de relatie van God met een heel volk, of Christus met een wereldwijde geloofsgemeenschap. Kun je die intieme relatie zo maar op een veel grotere werkelijkheid projecteren? Gaat er dan niet iets heel waardevols gewoon verloren?

In de eerste plaats is de Bijbelse beleving van ‘samen leven’ van een heel andere orde dan onze actuele westerse beleving van ‘samen leven’. Onze Westerse beleving van ‘samen’ gaat uit van het individu en hij of zij bepaalt wat  en wie daar allemaal bij horen. De Bijbelse beleving van ‘samen’ gaat daarentegen uit van het grote geheel dat in verschillende compartimenten is op te delen, maar die wel met elkaar verbonden zijn en blijven. Het Hebreeuwse woord ‘jada’ bijvoorbeeld betekent kennen in de verstandelijke en spirituele zin, herkennen in de gemeenschapszin en tegelijkertijd bekennen in de intieme seksuele zin. Al die manieren van kennen zijn dus allemaal met elkaar verbonden in dat dat ene woordje ‘jada’. Ze hebben allemaal hun eigen te respecteren werkelijkheid, maar ze zijn niet los van elkaar verkrijgbaar. Een goed huwelijk dat zich geborgen weet in de liefde van God draagt bij aan een warme gemeenschap op grotere schaal en aan het vergaren van nieuwe kennis van de wereld voorbij de geijkte patronen en de gebaande wegen. En zo wordt in de Bijbel dus als min of min meer vanzelfsprekend de intieme man vrouw relatie met de gemeenschap in de familie- en stamsfeer verbonden, maar ook op nog grotere schaal in met de sfeer van geloof en wetenschap. En dat alles wordt gedragen door de verbindende liefdevolle Geest van de Allerhoogste God van hemel en aarde. Dat gaat in het Nieuwe Testament gewoon door. Alleen daar gaat het dan om Christus en zijn gemeente.

In de tweede plaats is het goed om te beseffen dat het in ook in de Bijbelse verhalen heel vaak fout ging in de intieme sfeer van de seksualiteit. Voorbeelden te over. En de gevolgen waren vaak desastreus. Toch is dan steeds weer alles erop gericht om de oorspronkelijk gemeenschap en de liefdevolle verbinding op alle niveaus te herstellen. Om de bevrediging van de natuurlijke ik-gerichte behoeftes toch weer te overstijgen en te sturen in de richting van respect en begrip voor de ander en de liefdevolle verbinding met de ander. Meestal lukt dat ook op de één of andere manier, hoewel de wonden vaak diep zijn en ‘samen’ lang niet meer vanzelfsprekend is. Maar als de Geest van God in mensen gaat werken, dan gebeurt het wel. Elke keer weer. En als dat gebeurt dan heeft het ook altijd een verstrekkende en zeer heilzame uitwerking op alle niveaus en voor alle betrokkenen.

Verbinding op basis van eigenwaarde en respect

Ik denk dat het tijd wordt om vooral in onze Westerse beleving van ‘samen’ uit ons coconnetje van afgescheiden, zelfstandig en onafhankelijk individualisme te komen. Het huwelijk is niet heilig, je kunt het wel heilig maken. Met het huwelijk als juridisch en sociaal regelsysteem, dat probeert onze egoïstische behoeftebevrediging in toom te houden en te reguleren, is op zich niks mis. Maar in de Bijbelse symboliek van bruid en bruidegom, bruiloftsfeest gaat het om veel meer. Daar gaat het om eigenwaarde, respect, het overbruggen van kloven, liefdevolle verbinding van tegenpolen.  Wees zoals je geschapen bent mannelijk, vrouwelijk, verschillend, tegenpolen. Dan wordt de liefdevolle verbinding pas echt spannend. Ik vind het in ieder geval na 40 jaar huwelijk nog steeds een spannend avontuur. En bedenk daarbij maar dat de tegenstellingen in de Bijbelse bruiloftssymboliek worden overstegen. Man en vrouw worden in hun eigenste eigenheid en anders zijn met elkaar, met de ander in wijdere zin en met God verbonden in een spannend, creatief, liefdevol en leven scheppend geheel.

In coronatijd en nu ook  door alle media aandacht voor seksueel grensoverschrijdend gedrag worden we keihard op ons zelf en onze intieme bubbels teruggeworpen. Dan komt er vaak nieuw licht op onze diepste drijfveren en intenties, bijvoorbeeld op de vraag: gaat het in mijn leven om mezelf of om ‘samen’? En door dan samen in mezelf toe te laten wordt water wijn,  groeit macht uit tot dienstbaarheid, verandert angst voor de dood in vertrouwen op de liefdevolle verbinding en krijgen we voedsel uit de hemel op onze weg door een betekenisvol leven. Ofwel, gedragen en gezegend door de liefde van God ga je zelf oefenen met de liefde in je eigen huwelijk, gezin, intieme vriendenkring en dat ga je dan vanzelf ook weer uitstralen naar de wijdere wereld. Weet je dan vooral in al je doen en laten gezegend met de meest krachtige energie die er is in het hele universum, namelijk de liefde. Ik wens je daarbij veel succes en veel plezier. Amen

Voorbeden.

Lieve God,

Wij danken U dat voor U niets onmogelijk is, dat water wijn kan worden, als ons gewone dagelijkse leven met Uw liefde wordt verbonden. Dank dat U Uw liefdevolle Geest door ons hele wezen laat stromen en dat we daardoor met eigenwaarde en respect kloven kunnen overbruggen en ons met de ander kunnen verbinden. Ook en juist als die ander zo heel anders is dan we zelf zijn. Dank ook voor het voedsel dat U ons telkens weer geeft op onze weg door een betekenisvol leven. Dank dat U er bij bent Heer, wat er ook gebeurt.

Wees met een ieder van ons voor wie het leven moeilijk is, met wie leeft tussen hoop en vrees, tussen ideaal en werkelijkheid en vermalen dreigt te worden door de tegenkrachten in het leven, die in onze huidige crisistijd zo scherp en schurend aan het licht komen. Kom met Uw warmte in ons hart en geef nieuwe moed en perspectieven waar dat maar mogelijk is. Daarom willen we stil worden voor U. Wees met ons in de stilte. Spreek Heer Uw gemeente hoort.

Stil gebed  

Onze Vader