Dagdromen

24 april 2016

Thema: over chronos en kairos, klok-/kalendertijd en diep doorleefde tijd

Overdenking
Het Retorisch Reisgenietschap
Soms is het heerlijk om gewoon eens een tijdje te dagdromen, jezelf en je gedachten de ruimte te geven om gewoon weg te drijven waarheen ze willen, zonder dat je er zelf enige sturing aan te geeft. De tijd staat stil, je hoeft niks, je moet niks en fantastische vergezichten openen zich, mooie plannen dienen zich aan, zo maar out of the blue, en het leven lacht je toe. Ik doe dat graag in de trein en afgelopen vrijdag had ik daar ook alle reden toe. Vrijdagochtend zijn we in Arnhem een nieuwe retoriekgroep gestart. Acht oud-cursisten, die bij mij in het verleden zowel de leergang retoriek 1 als ook 2 hebben gevolgd, begonnen de regelmatige bijeenkomsten waarin zoveel gebeurde te missen. En nu gaan we met elkaar een nieuw leertraject volgen, waarbij de nadruk ligt op bewustwording, verdieping, samen genieten, van elkaar leren, enzovoort. Het Retorisch Reisgeniet-schap, zo hebben we dit logische vervolg op retoriek 1 en 2 genoemd. Ik voel me bevoorrecht, want het zijn stuk voor stuk prachtige inspirerende mensen, met wie ik al een aantal jaren meeloop op hun levenspad, van wie ik in de loop der jaren echt ben gaan houden en met wie ik nu opnieuw op reis mag.
Zo hebben we Anook, de beeldend kunstenares die mensen uitnodigt om met haar door haar schilderijen te wandelen en zo in de interactie nieuwe inzichten op te doen. Ze heeft net voor het eerst in het buitenland geëxposeerd en trekt met haar werk zo de aandacht dat nieuwe uitnodigingen om te exposeren in binnen- en buitenland zich opstapelen. En dan is er Sandra, de jonge weduwe van wier man ik jaren geleden de begrafenis heb mogen leiden. Samen met haar dochtertje heeft zij op geheel eigen wijze haar rouwproces vorm gegeven en staat nu vol positieve energie in het leven en in haar werk. Zij helpt organisaties om nieuwe intenties te vinden en laat managers liefdesbrieven schrijven met verbluffende resultaten. Zo is er Amy, de Marine vrouw, die jarenlang in actieve dienst op fregatten heeft gevaren. En nu, met haar eigen bedrijf, organiseert ze de meest fantastische projecten. Zo heeft ze kunstenaars en militairen met elkaar in contact gebracht met als resultaat dat in dat contact heftige frontverhalen aangrijpende songs zijn geworden en ook daadwerkelijk zijn uitgevoerd in een indrukwekkend concert. Ook organiseert ze jaarlijks in Arnhem het TedX evenement. Dan hebben we Anke, van wie ik deze week het huwelijk mag inzegenen. Zij is de innovatiedeskundige die ook weer in profit en non-profit organisaties niet alleen mooie vergezichten opent maar ook geleidelijk aan gewoon realiseert. Zij droomt van een Nederland waar de mentaliteit is dat iedereen zijn maximale potentieel ontdekt en omzet in toegevoegde waarde voor het collectief. Hiervoor is vaak organisatie transformatie nodig en nieuwe vormen van onderwijs. Vervolgens hebben we Linda, de medeschrijfster van het boek Modern Noaberschap, waarover we hier in Gasselte ook een lezing hebben gehad. Zij is nu naast al haar andere verbindende werk bezig met een boek over intuïtie, hoe dat bij haar zelf werkt en hoe mooi en effectief het is om daar meer op te vertrouwen. Ook is er Raymond, de management consultant die ooit Nederlands kampioen snowboarden was en vaak op tv commentaar geeft bij grote wedstrijden in deze sport. Hij werkt graag met teams en organiseert reizen om de bewustwording te prikkelen en om mensen meer in harmonie met zich zelf en de ander te krijgen. Dan hebben we nog Pauline, de techneut die alles over coatings, punt – en vlakverbindingen weet, maar ook dichteres is en nu worstelt om kunst en techniek op een harmonieuze manier met elkaar te verbinden. En dan hebben we tenslotte ook nog Maria, de inspiratievrouw uit Arnhem die probeert om vanuit haar Inspiratiehuis de verwondering de wereld in te brengen. Jullie kennen haar, omdat ze hier in Gasselte samen met mij al twee keer heeft gepreekt. Na één ochtend samen vormden we al een hechte groep, waarin we veel voor elkaar gaan betekenen het komende jaar.
Acht mooie mensen om over te dagdromen. Niet alleen over henzelf, maar vooral ook over al die andere mensen waar ze iets voor betekenen, over die liefdevolle verbinding die ze gewoon met hun leven en werk proberen te realiseren en de wereld in te brengen, met meer en soms met wat minder succes. En heel bewust laat ik me dan in de trein gewoon even gaan, word ik heel blij en denk dan heel overmoedig: de liefdevolle verbinding groeit in de wereld om me heen die ik zie maar vooral ook in die, die ik niet direct zie. Zij gaat het winnen van de haat en de vernietigingsdrang en wel op een veel grotere schaal dan we ooit voor mogelijk heb gehouden. Het Koninkrijk van God, het Messiaanse Rijk is misschien wel op handen. En verder dwalen m’n gedachten naar het heelal, de kosmos en ik denk: kijk, alle tegenkrachten verdwijnen en de aantrekkingskracht van de liefde wint het pleit. Wat een zaligheid, wat een glinsterende toekomst flonkert ons tegemoet. Woorden schieten tekort. Eternal bliss, tijdloze gelukzaligheid, dat is het wat dagdromen je brengt. Bevrijd van het drukke gedoe van klok- en kalendertijd, overvolle agenda’s, de beperkingen en de stress die dat allemaal oplevert, kom je in aanraking met een andere tijd, de beleefde tijd. Daar zijn minuten, uren, dagen, weken en jaren niet meer belangrijk, plannen en ego verdwijnen naar de achtergrond, daar voel je je één met jezelf en je omgeving, is er ruimte voor ik en jij, voor innerlijke rust, waarachtigheid en integriteit. In die andere diep doorleefde tijd ben je dienstbaar aan een groter geheel, daar kan het leven met al z’n ins en outs voluit geleefd worden en wordt meer dan de moeite waard.

Dagdromen, een hedendaags filosofisch en een Bijbels perspectief
Okay even weer met beide benen op de grond? Weg met die dagdromen? Nou, ik dacht het niet! En ik word in die stellingname vanuit verschillende kanten gesteund. Vanuit de hedendaagse filosofie, maar ook vanuit de Bijbel.
Eerst de filosofie. Joke Hermsen heeft verschillende boeken geschreven over de tijd. Zij maakt onderscheid tussen chronos en kairos, waarbij chronos staat voor de klok- of kalendertijd en kairos voor de beleefde tijd. Zij betreurt het zeer dat in onze huidige samenleving alle aandacht uitgaat naar de klok- en kalendertijd. Alles wordt vastgelegd in hokjes tijd, agenda’s worden vol gepropt en dicht getimmerd met bezigheden en er wordt ver vooruit gepland. En dat geldt niet alleen voor de werksfeer, maar ook in de privésfeer en zelfs vakanties en ontspanning moeten er aan geloven. Wie komt in dit gejacht en gejaag nog aan zichzelf of de ander toe? Is een echt gesprek nog mogelijk? Wie komt er nog echt tot rust of kan echt luisteren naar iemand zonder dat de hete adem van de klok in de nek wordt gevoeld. Wie komt er nog toe om de tijd echt te beleven als een gave, als een weldaad van rust en inkeer, als een bron van creativiteit waarin niets moet en alles mag. Voor wie is de tijd nog louter beleefde tijd? Of het nou gaat om verveling, dagdromen of extase, je beleeft in ieder geval wat in die tijd, die ze kairos noemt, de tijd die niet te vangen is in welke planning of systeem dan ook. En precies dat is wat we in onze tijd zo node missen. Haar laatste boek dat ze de titel Kairos heeft meegegeven is geheel aan deze beleefde tijd gewijd. Het boek verscheen in 2014 en in 2015 beleefde het al de zevende druk. Kennelijk mogen we weer dagdromen en juist door die dromen geïnspireerd raken. Er is weer een breed draagvlak voor in de huidige samenleving. En ik vind dat een bijzonder hoopvol teken.
En dan de Bijbel. In de lezingen van vanmorgen gaat het in feite maar om één ding: oervertrouwen in het hier en nu van de beleefde tijd. Dat is al in de Hebreeuwse beleving van de Torah in het boek Deuteronomium het geval. De leefregels die de liefde mogelijk maken en die van God komen, maken het leven goed. Vertrouw erop dat Hij je zal helpen om ze te respecteren en te honoreren en je zult gezegend worden met een lang en zinvol leven. En dat geldt niet alleen voor jullie maar ook voor je kinderen en kleinkinderen en je hele nageslacht. Daarom heb de Heer Uw God lief met hart en ziel en inzet van al je krachten en Hij zal bij je zijn wat er ook gebeurt in het hier en nu van de beleefde tijd. Jezus zegt in het Johannes evangelie iets soortgelijks tegen zijn leerlingen. Ik ga naar de Allerhoogste God van hemel en aarde. Ik en de Vader zijn één en Zijn grootsheid gaat nu geopenbaard worden. Waar Ik heen ga kunnen jullie nu niet komen, maar de grootsheid van God zal worden geopenbaard in jullie liefde voor elkaar. Aan jullie liefde voor elkaar zal iedereen zien dat jullie mijn leerlingen zijn, dat wil zeggen in het hier en nu van de beleefde tijd. En tenslotte in het mysterieuze boek Openbaring – dat gaat over het einde der tijden – is het weer de liefde van de Allerhoogste God van alle hemelen en aarde die alle tegenkrachten overwint. Alles en iedereen jubelt en juicht en roept Halleluja, Loof onze God. We kunnen plannen, organiseren sturen wat we willen in de chronos, de kalendertijd die ons is toegemeten, maar de wezenlijke zaken vinden daaronder plaats, in de kairos, de tijd die we beleven, de tijd waarin we op grond van oervertrouwen mogen genieten, de tijd waarin we mogen dagdromen over een goede afloop, een betere wereld waarin het voor iedereen goed toeven is, over innerlijke vrede en rust voor iedereen die we als vanzelfsprekend gaan delen met de ander, over waarachtigheid en gerechtigheid, over licht en liefde aan deze en aan gene zijde van de grenzen van de tijd.

Oervertrouwen
Dagdromen dus, dat is deze zondag de opdracht. Waar word jij blij van? Wat zijn jouw diepste verlangens? Wat ga jij doen om de wereld een beetje mooier te kleuren? Niets is te klein of te futiel, want blijdschap – ook al is het over de kleinste dingetjes – is het duidelijkste teken van de aanwezigheid van God. Heel vaak voel en merk ik die blijdschap, gewoon hier in de kerk bij het koffie drinken na de dienst, bij het stille gebed, bij het samen gemeente zijn. Als die blijdschap je week gaat kleuren, dan gaat het verder dan een individuele persoonlijke beleving, het gaat uitstralen, verder werken, hoop opwekken. En dat lijkt me bij uitstek de opdracht van de gemeente van Christus, hoop brengen in een donkere wereld, meeleven met hen die het moeilijk hebben, blij zijn met hen die redenen hebben voor dankbaarheid, dienstbaar zijn aan een groter geheel. Met woord en daad, met hart en ziel, gewoon omdat het fijn is en je er samen blij van wordt. En vertrouw er dan maar op dat juist dat wordt gezegend. Nooit kan het geloof teveel verwachten zingen we toch vaak uit volle borst. Nou ga er maar voor. Beleef die kairos tijd en droom er maar lustig op los. Want zo blijf je verbonden met je zelf, met elkaar en met de Eeuwige die alle grenzen overstijgt.

Voorbeden
Lieve God,
Dank U wel, dat we elke morgen onze ogen weer mogen openen om een nieuwe dag te begroeten, waarin we zinvolle dingen doen gaan doen om het leven betekenis, gratie en genade te geven. Dank U wel, dat we elke week weer hier in onze geloofsgemeenschap mogen genieten van elkaar, van de warmte waarmee U ons omringt en van de voeding door Uw woord en sacrament. Dank voor het oervertrouwen waarmee we vol goede moed de toekomst tegemoet kunnen zien en met bescheiden en liefdevolle vastberadenheid onze weg door het leven kunnen gaan. Lieve God help ons om dat niet allemaal voor ons zelf te houden maar te delen met iedereen die het maar wil ontvangen.
Wees met een ieder van ons voor wie het leven moeilijk is, voor wie kampen met ziekte, rouw, eenzaamheid, psychische verwarring. Geef aan stervenden de grote vrede. Geef innerlijke rust en vrede aan hen die worden verteerd door bitterheid, hardheid, jaloezie en vijandigheid. En geef ons licht en liefde om de tegenkrachten te transformeren in belangrijke lessen voor het goede leven. Wees zo ook met ons als wij stil worden voor U. Vul ons hart met Uw Heilige Geest en wees verstaanbaar in de turbulentie van de tijd.
Stil gebed
Onze Vader

Bijbellezingen:
Deuteronomium 6,1-9
Johannes 13,31-35 en Openbaring 19,1-9