Eeuwigheidszondag 2019

24 november 2019

Thema: Vergeving, verzoening en warme saamhorigheid

Bijbellezingen:

• Maleachi 3, 19-24 

• Openbaring 3,7-12

Overdenking

1 Gedenken, samen en  persoonlijk

Eén keer per jaar herdenken we de mensen die in het afgelopen jaar zijn overleden. Ik vind dat altijd een heel bijzondere dienst. Wat ik vooral heel fijn vind, is dat de kaarsen die we voor iedere overledene hebben aangestoken de hele dienst blijven branden. Ze zijn er op de één of andere manier bij, hun warmte is nog voelbaar. We doen dit in de protestantse traditie altijd op de laatste zondag van het kerkelijk jaar – volgende week is het alweer eerste advent en gaan we richting kerst en oud- en nieuw. Op de laatste zondag van het kerkelijk jaar – vandaag dus – kijken we terug en ook vooruit, voorbij de grenzen van dood en leven, de grenzen van de tijd. En dat laatste kun je op verschillende manieren doen. In de kerkelijke traditie bestaat nogal de neiging om op deze zondag de blik te slaan op de eindtijd of het einde der tijden. Daar gaan de Bijbellezingen van vanmorgen ook over. Er worden grote verdrukking, ellende, oorlogen en natuurrampen verwacht, maar wie trouw blijven zullen worden gered als door vuur heen. En daarna zal de hemel op aarde neerdalen en wordt de toekomst licht en zonnig. Toch zitten hierin ook best wel veel aanknopingspunten als het gaat om hoe je als geloofsgemeenschap in onzekere tijden het hoofd boven water kunt houden en ook – meer persoonlijk – om persoonlijk verlies, rouwverwerking, en moed om op een nieuwe manier in het leven te gaan staan. 

Dit keer is de herdenkingsdienst in Gasselte bijzonder in die zin, dat we niet alleen degenen herdenken bij wiens afscheid de gemeente iets heeft kunnen betekenen, maar ook omdat deze gemeente zelf rouwt om het verlies van haar voorganger. Hoe kun je door deze donkere tijden heen komen en weer zicht krijgen op een mooie en zonnige toekomst? Ik denk dat geloof, vertrouwen, vergeving, verzoening en liefdevolle verbinding daar een belangrijke rol spelen. Want wat opvalt in de Bijbellezingen van vanmorgen, is dat ze zijn ontstaan in tijden van grote verwarring, onzekerheid en veranderingen. En dan is eigenlijk altijd het advies: blijf trouw aan je geloof zoals je dat vanuit je ouders en voorgeslacht hebt mee gekregen. Want in dat geloof zat de liefde van God ingebakken die je onder alle omstandigheden zal bewaren en blijven dragen – persoonlijk en als christelijke geloofsgemeenschap – wat ook maar de tegenkrachten zijn.

 2 Dood waar is uw prikkel?

Laatst las ik een behartenswaardig stukje in een boek van een Oosterse meester die al aardig op leeftijd is. Hij vertelt daar dat hij sinds zijn vijftigste elke dag mediteert over zijn eigen eindigheid, zijn eigen dood en dat hij daar heel blij van is geworden. Nu is er in het Christendom ook wel sprake van zo’n traditie, maar die is veel grimmiger. ‘Gedenk te sterven’, of ‘vandaag ik, morgen gij’ en altijd met dat waarschuwende en bezwerende vingertje. Niets daarvan bij mijn Oosterse meester. Zijn meditaties brachten hem troostende, opbeurende en veel liefdevolle inzichten, waar hij heel ontspannen en blij van werd. Het eerste inzicht dat naar boven kwam was: niemand is volmaakt, ook de meester niet en dat inzicht bevrijdde hem van een aantal diepe zorgen en angsten. Niet alles is goed gegaan in mijn leven, maar ook heel veel wel en daar ben ik mee gezegend en mag ik dankbaar voor zijn. En die zegen werkt gewoon door, ook als ik er zelf niet bij ben en er straks helemaal niet meer zal zijn. En ook de angst van ben ik wel goed genoeg kon hij daar mee los laten. Bestaansrecht kun je op geen enkele manier verdienen, dat is je gewoon gegeven bij je geboorte. Waar het om gaat is dat je tijdens je leven liefde kunt ontvangen en weer doorgeven, zodat de liefde een stromende energie wordt die je eigen ego verre overstijgt. En zo ging hij zich gaandeweg steeds meer opgenomen voelen in en dienstbaar worden aan een groter geheel dat gedragen werd door de positieve energie van de liefde. En dat gold niet alleen vóór zijn dood, maar ook voorbij de grenzen van de tijd die hem in dit leven nog zou worden gegeven. Zo maakten de angst voor de chaos, de angst voor het niet bestaan, de angst voor een leven zonder betekenis plaats voor een grenzeloos oervertrouwen, innerlijke rust en diepe vreugde. 

3 Rouwen in liefdevolle betrokkenheid

Geloof, vertrouwen, vergeving, verzoening en liefdevolle verbinding, het helpt niet alleen als je over je eigen betrekkelijkheid, eindigheid en dood nadenkt, het helpt ook als je rouwt om een dierbare die er niet meer is. Het zet je in een groter geheel, dat vol betekenis zit en positieve, liefdevolle energie voortbrengt, waardoor je met je dierbare verbonden blijft. Het geeft je oervertrouwen: wat er ook gebeurt jij en degene om wie je rouwt blijven geborgen in de liefde van God vóór en voorbij de grenzen van de tijd. Het geeft je ontspanning, je hoeft niet meer de beste te zijn, volmaakt en zonder fouten en je verwacht het ook niet meer van de ander. Niemand is immers volmaakt en daarom kun je met een gerust hart en met liefde kijken naar de fouten van de overledene en ook naar wat jij in jullie relatie zelf fout hebt gedaan. Wees vergevingsgezind naar de ander en naar jezelf toe, want dan handel je in de geest van de liefde van God, die Jezus ons in het hart heeft gelegd. Als God van ons houdt dan worden ons alle misstappen vergeven en vergeven we elkaar, zodat we weer verder kunnen. Was Jezus daarvoor niet aan het kruis gestorven? 

De vrucht van het vergeven is volgens mij, dat we ons gaan verzoenen met het verleden en met alles wat daar is fout gegaan en met iedereen die daarbij betrokken was. Met die verzoening is het negatieve van z’n kracht ontdaan, komt er licht in de duisternis en kunnen we ons richten op alles wat wel goed is gegaan. Dat wat jou in je relatie met je dierbare – die je nu zo mist – heeft gevormd en waarvoor je dankbaar bent, is waar het vervolgens om gaat. En die dankbaarheid geeft innerlijke rust en liefdevolle verbondenheid met de overledene en met allen die hem of haar ook zo missen. Angst voor chaos, eenzaamheid, diep gemis en rauw verdriet maken plaats voor een diepe vreugdevolle verbondenheid die nog lang zal doorwerken. En zo wordt je eenzame, bittere rouwproces toch een vruchtbaar leerproces. Ofwel vergeving is niet alleen een cadeautje voor de ander, je wordt zelf ook bevrijd van heel veel negativiteit, die je onbewust blijft vasthouden. En de verzoening die erop volgt wijst de weg naar een mooie toekomst.

4 Een nieuw perspectief: warme saamhorigheid

De profeet Maleachi ziet de verzoening tussen ouders en kinderen als het meest belangrijk in tijden van chaos en verwarring. Daar in de intieme sfeer van het gezin is het verlangen naar liefde en bevestiging vaak het meest intens en de gevolgen van het ontbreken daarvan zijn meestal heel ernstig. Net zoals de gevolgen van het elkaar wel bevestigen heel vruchtbaar zijn. In rouwprocessen wordt dat dan ook heftig beleefd, omdat je dan in een bewustzijnslaag zit waarbij de onderste stenen boven komen – negatief én positief. Als in de intieme sfeer vergeving en verzoening nodig en mogelijk zijn en zodoende de toekomst weer open, mooi en vol betekenis wordt, dan kan het elders ook. 

En Johannes schrijft in het boek Openbaring: vertrouw erop dat de liefde van God ervoor zal zorgen dat ook op aarde de liefde het zal winnen van de haat, het licht zal zegevieren over de duisternis. Blijf trouw aan je geloof dat je door je ouders en voorgeslacht is aangereikt en dat in de gemeente doorleeft als filadelphia wat broeder- en zusterliefde betekent. Daar in de liefdevolle verbinding in het ondermaanse zal de liefde van God voortleven wat er ook maar gebeurt. Het gaat daarbij echt niet om invloed, controle of macht, maar om de liefde van God die je zal maken tot een zuil in de tempel, een sterke draagkracht van het goede leven die altijd, dat wil zeggen voor eeuwig – vóór en voorbij de grenzen van de tijd – zal blijven bestaan.

Ofwel, langzaam aan gloort er een nieuw toekomstperspectief aan de horizon, liefdevolle verbondenheid en warme saamhorigheid, die alle eenzaamheid, wanhoop en angst verdrijven. En zo wordt het aardse leven goed, omdat de hemel mij begroet. Amen

Voorbeden.

Lieve God, wij danken U, dat we bij U terecht kunnen met ons gemis, opstandigheid,  verdriet, onzekerheid, eenzaamheid en al die andere verwarrende gevoelens en stemmingen die bij ons naar boven komen als we rouwen. Maar ook danken we U we voor de steun van zoveel mensen dichtbij en ver weg die in ons rouwproces om ons heen zijn komen staan. En Heer, wij vragen U: geef innerlijke rust, vertrouwen en vrede in ons hart die alleen U kunt geven, liefde en vrede die alle verstand te boven gaan. Leer ons om op een nieuwe manier in het leven te staan nu die ander er niet meer is en geef ons een beetje zin terug in het leven. Geef mensen met wie we de toekomst met nieuwe moed en op een liefdevolle manier kunnen instappen en geef ons zicht op de taak die ons nog op deze aarde wacht. Maak van ons eenzame rouwproces een vruchtbaar leerproces.

Wees ook met Uw kerk waar ook ter wereld. Dat zij een warme gemeenschap mag worden waarin mensen weer tot hun recht komen en worden opgevangen als het leven moeilijk is. Heer maak ons bewust in deze tijd van individualisme, terreur, onzekerheid en culturele wanhoop van de vaste grond die U aan Uw schepping hebt gegeven en die altijd zal blijven bestaan in leven en in sterven en tot in alle eeuwigheid.

Wees ook met ons in de stilte. Hoor ons, vooral als het ons moeilijk valt om woorden te vinden. Vul ons dan met Uw warmte en laat het een werkzame kracht worden in ons leven.     

Stil gebed    

Onze Vader