Heling

5 juni 2016

Thema: ‘En als het licht je zicht beslaat’

Bijbellezingen:
1 Koningen 17, 17-24
Lucas 7, 11 – 17

Overdenking
Naar aanleiding van de Dag van de Retoriek hier in en om de kerk afgelopen dinsdag kreeg ik een prachtig gedicht, dat mij een heel nieuw zicht gaf op de lezingen van vanmorgen. Het gedicht heet Heling, en gaat als volgt:

Als zwart je zicht beslaat
Als zwart is wat je ziet
Hoe vind je dan het licht weer terug
Als je denkt, ik kan dit niet.

Als donker je zicht beslaat
Als donker is wat je voelt
Hoe vind je dan het licht weer terug
Hoe word het dan bedoeld.

Als grijs je zicht beslaat
Als grijs is hoe je kijkt
Hoe vind je dan het licht weer terug
Hoe voel je je weer rijk.

En als het licht je zicht beslaat
Als je het dan eindelijk ziet
Hoe ga je dan weer terug
Als je denkt, ik kan dit niet.

Robyn Stové

Zwart
Twee jonge mensen zijn dood. De eerste is de zoon van de gastvrouw bij wie de profeet Elia tijdelijk een onderkomen heeft gevonden. De tweede is een jongeman uit Naïn die in de kracht van zijn leven is overleden en nu terwijl Jezus langs komt ten grave wordt gedragen. Twee gitzwarte verhalen, die veel van elkaar weg hebben ook al zit er in de tijd bijna duizend jaar tussen die beide verhalen. Beide moeders zijn weduwe en hebben alleen nog één zoon die voor hen kan zorgen. Kinderloze weduwes waren in die tijd vogelvrij. Ze hadden geen man, geen kinderen om voor hen te zorgen en dan ben je aan de goden overgeleverd. Natuurlijk er was allerlei sociale wetgeving – in dit geval het losserschap en het zwagerhuwelijk – maar die heeft hier kennelijk niet gewerkt. Als je man overleed, dan was de oudste broer van je man verplicht om met je te trouwen en voor je te zorgen. De kinderen die uit dit zwagerhuwelijk werden geboren stonden op naam van de overleden echtgenoot, opdat zijn naam in Israël niet verloren zou gaan en de weduwe ook door hen verzorgd kon worden als de zwager eerder overleed dan de weduwe. In beide verhalen is dit niet gebeurd, beide moeders hadden alleen nog maar één zoon om voor hen te zorgen en beide zonen overlijden. Vogelvrij waren ze deze moeders, geen grond meer onder de voeten. Ondanks alle mooie intenties en idealen van het Jahwehgeloof en haar zeer sociale wetgeving stonden ze er nu ineens helemaal alleen voor en keken in een gitzwarte toekomst. Wie zou zich nog om hen bekommeren?

Donker
Daar staan ze dan deze twee moeders. Ze zijn gelukkig niet helemaal alleen. De ene heeft een godsman bij zich de profeet Elia, de andere een enorme menigte die haar begeleiden naar de begraafplaats. Maar het lijkt mooier dan het is. De godsman is ook maar een mens en die enorme menigte, tja dat hoort er nu eenmaal bij. Ben je daarom naar me toe gekomen godsman, om me te vertellen hoe slecht en zondig ik ben en om mijn zoon te doden? En hoe moet het nu met mij verder als jij weer opstapt? En dan die enorme rouwende menigte …? Ach, het was zelfs gebruikelijk in die tijd om professionele rouwklagers in te huren bij begrafenissen, die zonder enige betrokkenheid met grote uithalen jammerden, klaagden, huilden. En het is een bekend feit, dat begrafenissen en crematies van jonge mensen enorm veel belangstelling krijgen. Daar zit echte betrokkenheid bij, maar ook een hoop nieuwsgierigheid. Is het echt zo, en hoe zou zijn moeder er onder zijn, en goh die en die zijner ook wat hadden zij nou voor band met de overledene of met zijn moeder? En zo voort en zo verder. Gebroken zijn beide weduwes. Haarscherp voelen ze alle intenties en zij alleen weten hoe het is om hun kind te overleven, hun kind weg te moeten brengen. Donker is het in hun ziel, pikdonker. Ik zal nooit vergeten dat mijn opoe eens een keer zei toen mijn moeder was overleden: het ergste dat een mens kan overkomen is om je kind naar het graf te moeten brengen. En dat is precies wat in beide verhalen gebeurt en om het nog erger te maken het gaat hier ook nog om hun enige kind op wie ze alle hoop voor nog een beetje toekomst hadden gevestigd.

Grijs
Maar toch, er begint wat licht binnen te komen in de duisternis. De godsman, de profeet is natuurlijk ook maar een mens, maar hij blijkt toch niet voor niets godsman te worden genoemd. Hij roept de Heer aan. Waarom nu God, waarom deze weduwe die toch al niets heeft, waarom heb je haar zoon – haar enige hoop in dit leven – gedood. En de Heer verhoorde Elia’s smeekbeden, de levensadem keerde terug in de borst van het kind en hij leefde weer. Het heeft weinig zin om te gaan speculeren of de jonge wel echt dood is geweest en hoe die reanimatie is gegaan, want daar gaat het volgens mij in dit verhaal niet echt om. Hetzelfde geldt volgens mij voor de jongen die Jezus uit de dood opwekte. Meestal sluit je achter een rouwstoet aan als je mee zou willen lopen, of sta je even stil. Zelfs dat laatste gebeurt in onze tijd al lang niet meer. De laatste keer dat we hier vanuit de kerk naar de begraafplaats liepen, moest ik zelfs uit de stoet stappen en gewoon midden op de ander weghelft gaan lopen om automobilisten te dwingen om stil te gaan staan, terwijl de rouwstoet voorbij trok. We willen niet meer met de dood geconfronteerd worden, het liefst lopen we er met een grote boog omheen of steken de kop in het zand. Alleen als het echt niet anders kan, nou ja dan moet het maar … even … Hoe anders gaat Jezus hier mee om. Hij loopt regelrecht naar de kop van de stoet, naar de baar waar de jongen op ligt en naar de moeder. Hier gebeurt iets uitzonderlijks, anders dan anders. De stoet komt tot stilstand, het schijnheilige gekerm en gejammer houdt op en iedereen houdt de adem in. Jezus was namelijk door medelijden bewogen, hij kijkt in het hart van deze moeder en voelt precies aan wat daar gaande is. Stop maar met huilen lieverd, hier is je zoon weer terug. Ook Jezus is een godsman, die de liefde van God laat stromen in het hele wezen van degenen die dat het hardste nodig hebben en wel precies op die manier waarop zij weer verder kunnen. Was die jongen nu echt dood? Heeft iedereen zich vergist? Het zou zo maar kunnen, maar de vraag doet er niet meer toe. Hij leeft weer en is aan zijn moeder teruggegeven. Voor die twee opent de toekomst zich weer, het licht, de levensadem mag voor hen beiden weer binnenstromen.

Licht
Als de liefde van God in je hart en in je hele wezen gaat stromen, dan ben je – ik zeg het vaak en graag – verbonden met de meest positieve, liefdevolle en verbindende energie die er in het hele universum bestaat. Die energie is sterker dan de dood. Dat wil niet zeggen dat je nooit meer dood zult gaan, daar gaat het helemaal niet om. Waar het wel om gaat is dat de liefde niet stopt, ophoudt aan de grenzen van de tijd. Aan gene zijde word je opgevangen als je stervensuur is aangebroken door dezelfde liefde waarmee de Allerhoogste het leven op aarde omringt, verzorgt en koestert. Met dat besef verdwijnt tijdens je leven de angst voor de dood en kun je op een ontspannen manier de dingen gaan doen, die jij fijn vindt om te doen, die je goed kunt en waarmee je voor de ander echt iets kunt betekenen.
De twee gebroken moeders werden door de Allerhoogste God van alle hemelen en de aarde door de tussenkomst van twee echte godsmannen weer in het licht gezet en werden toen geconfronteerd met een nieuw probleem. ‘En als het licht je zicht beslaat, als je het dan eindelijk ziet, hoe ga je dan weer terug, als je denkt ik kan dit niet.’ Dit is zowel een echte als ook een retorische vraag. De echte vraag is: hoe ga je na zo’n ervaring in godsnaam het normale leven weer in, je mengen onder de mensen die hier niets van snappen, gewoon je werk weer doen, gewoon weer leven en beminnen? Er is namelijk echt iets veranderd in je diepste wezen, dat je wilt delen, maar hoe? Wat moet ik daar allemaal voor doen, voor kunnen, voor leren. Dat lukt me nooit. Dat hoeft ook helemaal niet. Echt niet nodig! En daar komt de betekenis van de retorische vraag tevoorschijn – die vraag waarop we allemaal het antwoord al weten. Als je ooit door het licht, de liefdevolle Geest van God in je diepste wezen bent beroerd, dan kun je helemaal niet terug, dan blijft het licht je zicht beslaan, wordt de grond onder je voeten steeds steviger, je oervertrouwen steeds sterker. Of mensen dat nou snappen of niet is helemaal niet belangrijk. Ze merken dat je uitstraling is veranderd, je levensvisie, je leven zelf en dat is meer dan genoeg. Ze merken dat je geloof een echte kracht in je leven is geworden zonder dat je er een woord over zegt, een baken van licht waarmee het leven goed wordt en waard om te leven. Niet vanzelfsprekend, niet schijnheilig, niet oppervlakkig, maar echt. Ga er voor zou ik zeggen en laat je verrassen. Amen.

Voorbeden
Lieve God,
Dank U wel, dat U een God van de levenden bent en dat Uw liefdevolle Geest ons opvangt voorbij de grenzen van de tijd, als we dood gaan. Dank U wel, dat U ook de tijd in Uw hand houdt en dat niemand van ons gaat voordat het zijn of haar tijd is. Heer en wat is het een zegen als we zo op die manier vol vertrouwen tegen onze eigen eindigheid aan mogen kijken, waardoor de angst voor de dood verdwijnt als sneeuw voor de zon we en op een ontspannen manier in het leven gaan staan. Help ons om ons leven te vullen met Uw liefde, van betekenis te zijn voor wie het maar wil ontvangen, nieuwe perspectieven te scheppen die we nooit eerder hadden bedacht. Maak zo ons leven goed, ons geloof tot een baken van licht en laat het licht, Uw licht, voor altijd ons zicht beslaan.
Wees ook met een ieder voor wie het leven moeilijk is. Er is zoveel onrust en verwarring om ons heen en in ons zelf, zoveel diepe trauma’s die in deze tijd aan het licht komen. Terwijl alle kaders die nog enige veiligheid of zekerheid kunnen geven steeds meer wegvallen, is het zo belangrijk dat we stevige grond en het oervertrouwen daarin dat van U komt blijven ervaren. Geef moed en rust aan ieder die dat nodig heeft. Wees daarom ook met ons als wij stil worden voor U. Kom in ons hart en vul ons en een ieder die wij in de stilte aan U opdragen met Uw warme nabijheid.
Stil gebed
Onze Vader