Kerstnacht 2015 – Een nieuwe orde dient zich aan

De dubbelheid in de natuur

Wel eens gehoord van de mantis religiosis, beter bekend als bidsprinkhaan? Het is een prachtig beestje, dat zich roerloos op vier of twee pootjes op een heel dun takje of twijgje kan staande houden en daarbij z’n twee voorpootjes zo samen vouwt dat het net lijkt of hij staat te bidden. Dit best wel grote insect van uitzonderlijke schoonheid is een lust voor het oog, een wonder van de schepping dat je liefde voor de natuur zomaar kan doen opbloeien. Alleen als je kijkt naar hoe de bidsprinkhaan z’n voortplanting heeft geregeld, dan wordt het ineens een heel ander verhaal. Het seksleven van de bidsprinkhaan is namelijk bizar, eigenlijk te zot voor woorden. Vlak na het moment dat de mannetjessprinkhaan de vrouwtjessprinkhaan heeft bevrucht wordt hij namelijk door zijn partner met huid en haar verslonden. Einde verhaal voor het mannetje, morsdood leeft hij – als schrale troost – nog voort in de volgende generatie die veel baat heeft bij zijn eiwitten die nu in het vrouwtjeslijf als voedsel dienen voor zijn nageslacht. Wat ik maar wil zeggen, de natuur is niet alleen scheppend, maar ook vernietigend, wreed en ik-gericht.
Wat verderop in de evolutie heeft het mannetjesdier toch beter geleerd om voor zichzelf op te komen. Neem bijvoorbeeld koning leeuw. Je kent misschien wel de Disney film The Lion King. Een mooi verhaal over hoe Simba zich door allerlei tegenslagen heen toch opwerkt tot de machtige koning van de dieren met een enorme kracht en – weer – uitzonderlijke schoonheid. Een verhaal waar wij ons graag mee identificeren, want zo gaat het immers in het leven? Alleen als je kijkt hoe leeuwen hun voortplanting hebben geregeld, komt er opnieuw een niet te begrijpen wreedheid aan het licht. Als een mannetje een nieuw vrouwtje met welpen heeft veroverd, dan is het eerste wat hij doet al die welpen doodbijten en opeten als hij zelf nieuw nageslacht heeft verwekt. Weg jullie, ik duld geen nageslacht van mijn rivaal, ik accepteer alleen mijn eigen kinderen. De natuur is niet alleen scheppend, maar ook vernietigend, wreed en meedogenloos. De scheidslijn tussen dood en leven is flinterdun.
En verder gaat de evolutie, mensen verschijnen op het toneel als kroon der schepping. Het biologische leven wordt aangevuld met psychisch en zelfs spiritueel leven. Wij mensen hebben een ander tijd- en ruimte besef dan dieren, die helemaal in het hier en nu leven. We kijken veel verder terug en vooruit en daardoor kijken we ook anders tegen onze eigen dood aan. We hebben bewustzijn van het goede, het ware en het schone en tegelijkertijd maken we volop deel uit van de natuur met z’n scheppende en vernietigende krachten. Lichaam, ziel en geest vormen een onlosmakelijk met elkaar verbonden eenheid. En op de één of andere manier moet daar de liefdevolle verbindende energie gaan stromen, in verbinding met onszelf, in verbinding met de ander, in verbinding met God, zodat de scheppende krachten het gaan winnen van de vernietigende krachten in een strijd op leven en dood.

Nieuw leven in een kribbe

Jozef ging met Maria zijn aanstaande vrouw die zwanger was naar Bethlehem, de stad van David van wie hij afstamde, om zich daar te laten inschrijven. Er was voor hen geen plek meer in de herberg en dus bracht Maria haar eerste kind ter wereld in een stal vol dieren en legde hun baby in een kribbe of voerbak. Niet lang daarna werden de herders in het veld over deze wonderlijke geboorte geïnformeerd door aartsengel Gabriël en werden ze omringd door het stralende licht van de Heer en later zelfs van een heel engelenkoor dat zingt: Eer aan God in de hoogste hemel en vrede op aarde voor alle mensen die hij liefheeft. Vrede en liefde daar gaat het om in het kerstverhaal. Goddelijk licht dat komt uit de hoogste hemel waar we ons eigenlijk geen voorstelling kunnen maken en dat inbreekt in de menselijke werkelijkheid om het leven goed, heel, warm te maken. Wow!

Diepe wonden

Zomaar, zonder slag of stoot? Als ik om me heen kijk, mijn oor te luisteren leg bij de media en ook in mezelf kijk, dan zie en hoor ik overal strijd, oorlog, onvrede. Ik betrap me er zelfs op, dat ik me afsluit voor al dat negatieve nieuws. Het is te veel, ik kan het gewoon niet meer een zinnige plek geven. De vernietigende krachten zijn inderdaad enorm op het moment. Het experiment aarde met zijn biologische, psychische en ook spirituele leven dreigt te mislukken. Valt het tij überhaupt nog te keren? Ik denk het wel, maar dan moeten we wel voorbij de bekende conventies, denkpatronen, machtssystemen en tradities durven denken. Ik bedoel ik ben niet zo bang dat we onze partners of kinderen gaan oppeuzelen. Dat soort primitieve neigingen in de natuur hebben wij met heel veel taboes, regels, wetten en tradities op een effectieve manier dichtgetimmerd. Maar kennelijk is dat niet genoeg. We hebben nog steeds de wereldvrede niet kunnen realiseren. De strijd zit dieper en vindt plaats in ieder mens, omdat we – hoe we het ook wenden of keren – toch deel blijven uitmaken van de natuur met z’n scheppende en vernietigende krachten.
Laatst las ik ergens dat we als mensheid zo’n twaalfduizend jaar geleden een enorm trauma hebben opgelopen. Als je bedenkt dat de mens met lichaam, ziel en geest al zo’n paar miljoen op aarde rondloopt dan is twaalfduizend jaar nog maar pas geleden. Het was het einde van de laatste ijstijd. De temperaturen stegen en de ijskappen op noord- en zuidpool begonnen te smelten. Zo steeg het niveau van de zeespiegel spectaculair en over de hele aarde liepen grote gebieden onder water, zomaar. Vanuit de Atlantische Oceaan liep de Middellandse Zee vol bij het huidige Gibraltar. Je herinnert je vast wel de meters hoge tsunamigolven. Dat zijn de verwoestende krachten waar we het hier over hebben. Waar nu de Zwarte Zee is, was ooit een vruchtbaar dicht bevolkt gebied. En toen het water in de Middellandse Zee bleef stijgen en op een gegeven moment door een dal in de heuvels – bij het huidige Istanbul – aan de andere kant naar beneden donderde kwamen ook daar heel veel mensen om. Zomaar. In de Bijbel wordt dit beschreven in het zondvloed verhaal. Maar niet alleen daar is dat gebeurd, het moet op veel meer plekken op aarde zijn gebeurd. Zomaar van de ene op de andere dag wordt alles waar je om geeft verslonden door het zoute zeewater. Logisch dat zoiets een enorme aanslag doet op het oervertrouwen met heel veel angst als gevolg, angst voor de dood, angst voor de totale vernietiging. Logisch ook dat op dit moment met klimaatverandering, stijgende temperaturen en stijgende zeespiegel de angst voor totale vernietiging weer zo opspeelt in de hele mensheid. We hebben het eerder meegemaakt. En de natuur gaat nog beter z’n best doen om het eigen leven, de eigen soort en het eigen nageslacht zeker te stellen. Dat zit ons in de genen, in de cellen, in ons lichaam, ingebakken in ieders hele systeem. Maar vechten voor zelfbehoud vanuit de angst die in onze genen is gekropen zorgt voor strijd over op alle fronten: strijd tussen mannen en vrouwen, strijd tussen lichaam en ziel, strijd voor het recht van de sterkste, strijd tussen religies, volkeren, culturen. Strijd …
Is er heling voor deze diepe wonden in ieder mens, kan het oervertrouwen hersteld worden? Kan het experiment aarde met z’n biologische, psychische en spirituele leven nog slagen? Ik denk het wel, maar dan moeten we wel voorbij de veilige en zekere patronen en tradities ook in ons eigen hart durven kijken. En zou daar misschien dat Goddelijke licht uit de hoogste hemelen ook nog iets kunnen uitrichten?

Liefdevolle gemeenschap

Maria werd ongehuwd zwanger, en werd daarover geïnformeerd door de aartsengel Gabriël, die met het Goddelijke licht uit de hoogste hemel inbrak in onze menselijke werkelijkheid. Dat Goddelijke licht uitte zich als een liefdevolle verbindende energie. En dat gaf oervertrouwen, hartsverbinding aan deze man en vrouw – Jozef en Maria – waarmee ze alle tegenkrachten konden overwinnen, elkaar en hun kind in hun eigenheid en anders zijn konden accepteren en liefhebben. In deze liefdevolle gemeenschap is een stal een bruidssuite en kraamkamer tegelijk, een kribbe een hemelbed, de os en de ezel gastvrije metgezellen en de engelen boodschappers van een nieuwe orde. Iedereen in dit verhaal vaart er wel bij, en dat in een nieuwe werkelijkheid die we ons nog nauwelijks kunnen voorstellen, maar die zeer tot onze verbeelding spreekt en die ook in jou en mij kan groeien. Een werkelijkheid waarin de angst is verdwenen en alle leven met liefdevolle zorg wordt omringd, zodat de diepste wonden en trauma’s aan het licht kunnen komen en worden geheeld.
Nederland kantelt zegt Jan Rotmans, in zijn prachtige boek Verandering van tijdperk. Er komt een heel nieuw tijdperk aan met veel meer aandacht voor menselijke waarden, liefdevolle verbinding, aandacht en respect. Er zijn inderdaad heel veel nieuwe ontwikkelingen in deze richting in het onderwijs, de zorg, de energievoorziening en zelfs ook in de financiële wereld. Als je ze maar wilt zien. En de echte kanteling die deze verandering gaat dragen ligt daaronder in jou en mij, in ieder mens persoonlijk. Stel je toch eens voor dat we allemaal gaan leven vanuit oervertrouwen en zonder angst, dat we er gewoon vanuit gaan dat we na onze dood ook wel ergens terecht kunnen in dit onmetelijke universum, dat we gewoon deel uit maken van de natuur met al z’n dubbelheid maar geen strijd meer hoeven voeren voor ons bestaansrecht, dat we elkaar gaan respecteren en waarderen als unieke en gelijkwaardige mensen in het onderwijs en de zorg, dat we zorg voor de aarde gaan dragen in allerlei vormen van nieuwe energievoorziening waardoor de klimaatverandering wordt getemperd, in de economie waardoor iedereen genoeg heeft. Stel je voor wat dat gaat doen in ons familieleven, onze gezinnen, onze seksualiteit, ons zielenleven, ons geestelijke leven. Leven als heel en geheeld mens in echte hartsverbinding, in liefdevolle gemeenschap met alles wat is en leeft, daar vaart iedereen wel bij. En volgens mij is dat het uiteindelijke doel van het experiment aarde.
Gaat het slagen? Jazeker, want de liefde van de Allerhoogste God bewerkt met zijn Goddelijke licht de liefdevolle verbinding met alles dat is en leeft in alle dimensies van het universum. En omdat zijn vriend aartsengel Gabriël met dat licht dwars door al onze menselijke patronen, tradities en vastgeroeste archetypes heen breekt, straalt het licht in de duisternis, tot in het diepst van je hart, tot aan de uiteinden der aarde. Fijne Kerst allemaal.

Geloofsbelijdenis

Ik geloof in de Geest van leven en liefde
ver aan mij vooraf, royaal aan mij voorbij
maar ook in mij aanwezig.
Soms noem ik hem God
maar het liefst noem ik haar Schepper.

Ik geloof in mensen gedreven door de Geest
die mij voorleven wat leven betekent
en wat liefde vermag
Daarom geloof ik in Jezus
en in anderen die leefden en leven in dat spoor.

Ik geloof in de gemeenschap van de Geest
mensen die recht doen en vrede stichten
die zich oefenen in breken en delen

Ik geloof dat niet het laatste woord
zal zijn aan de dood
maar aan het leven en de liefde.

Bijbellezingen:

Jesaja 52,7-10
Lucas 2, 1-14

Ik zou het leuk vinden als je op de gedachten in deze preek of in andere preken wilt reageren.